Konfident z Auschwitz

Mieczysław Mutka, zdjęcie wykonane przez obozowe gestapo

Po wielu latach udało się obecnie ustalić bliższe dane na temat tego wyjątkowo niebezpiecznego konfidenta, który przed swoją rzekomą ucieczką z Auschwitz 13 stycznia 1942 r., upozorowaną przez obozowe gestapo,  nawiązał  potajemny kontakt z nauczycielką Zofią Szczerbowską ze Starych Stawów. Była ona członkinią Batalionów Chłopskich i wraz ze swym dowódcą Wojciechem Jekiełkiem z Osieka, położonego również w pobliżu Oświęcimia, okazała mu pomoc przy jej rzekomej realizacji.

Tablica pamiątkowa w Świerklańcu, na której wymieniony jest Alojzy Banaś

Mieczysław Mutka urodził się 7 lipca 1919 r., do obozu przywieziony w transporcie więźniów z Krakowa 30 sierpnia 1940 r.,  oznaczono go numerem 3469. Był studentem ze Lwowa. Znał języki: polski, niemiecki i ukraiński. Jego żoną była Wanda, z domu Chojnowska.

Mutka udawał zbiega z obozu, będąc przebrany w uniform SS-mana, posługiwał się przybranym nazwiskiem Mieczysław Mólka-Chojnowski (Mulka-Choynowski).

Można przypuszczać, że zachował swoje prawdziwe imię, natomiast w przybranym  nazwisku  zmienił  Mutka na Mólka i utworzył do niego drugi człon z panieńskiego nazwiska swojej żony Chojnowska.

W aktach gestapo Ciechanów zachował się wpis, że przypuszczalnie występował jako SS-Oberscharführer również pod nazwiskami Hans Kühlmann, Hans König i Hans Körning.

Fragment akt gestapo Ciechanów. Archiwum PMA-B

Współdziałał z drugim konfidentem o nazwisku Stanisław Dembowicz (Dębowicz). Obydwaj skazani zostali przez Wojskowy Sąd Specjalny AK na karę śmierci. Wspomnianego zdrajcę zastrzelono w Sosnowcu, gdzie również na miejscowym cmentarzu chciano zlikwidować Mólkę-Chojnowskiego.

W dniu 2 listopada 1942 r. oddano do niego trzy strzały w głowę, następnie na szyi mocno zaciągnięto mu szalik. Pozostawiono go w bieliźnie, sądząc, że ciało zostanie pogrzebane przez grabarza. Tymczasem po pewnym czasie postrzelony tylko konfident oprzytomniał i o własnych siłach wydostał się z cmentarza. Przebywał później, nadal współpracując z gestapo, w jednym z pensjonatów na terenie Wisły, gdzie ostatecznie wykonano na nim wyrok w połowie stycznia 1943 r., natomiast na Dembowiczu również w tym samym roku, ale nie znamy dokładnej daty.

Muzeum Auschwitz. Tablice na murze bloku poobozowego nr 15

Ekipą egzekutorów dowodził żołnierz AK, por. Andrzej Harat z Libiąża koło Oświęcimia, który w swoich powojennych wspomnieniach napisał:

Por. Andrzej Harat z Libiąża (1900-1970). Archiwum prywatne Rafała Harata

„Zwłoki zaniesiono w kocu po dębowych schodach do piwnicy. Odkopano śnieg na podwórzu w studni, podniesiono płytę betonową przy pomocy kilofa i łomu, zwłoki wpuszczono do studni. Do rana ślady rozkopanego śniegu zasypała śnieżna wichura”.

Podczas brawurowej akcji w Wiśle zdrajcę zlikwidowano bez strzału (prawdopodobnie w pensjonacie o nazwie „Adela”), który w tym czasie wypełniony był Niemcami.

Obydwaj agenci, podobno pochodzenia ukraińskiego, rozpracowywali prawie cały teren, podległy bielskiemu dowództwu Armii Krajowej. Gestapo aresztowało ponad siedemdziesiąt osób.

Najpierw rozbity został Inspektorat Bielski, potem nastąpiły aresztowania także w Obwodzie Oświęcimskim AK, gdzie ujęto m.in. komendanta ppor. rez. Alojzego Banasia, kpt. rez. Jana Barcika, Maksymiliana Niezgodę, sierż. rez. Jana Jakuczka, Bronisławę Kubisty i Jadwigę Dylik.

Por. Antoni Cader

W Obwodzie Bielskim AK ofiarami zdrady obydwóch konfidentów stali się m.in. komendant kpt. rez. Henryk Boryczka, Erwin Czaja, sierż. rez. Ferdynand Dzień, Józef Golonka (Golonko), plut. rez. Jan Jagosz, podch. Stanisław Pacut, ppor. Stanisław Pinczer, kpt. rez. Jan Staszewski i kpt. rez. Józef Walas, natomiast w Obwodzie AK Żywiec gestapo zatrzymało m.in. komendanta por. Antoniego Cadera, Stanisława Barona, sierż. rez. Stanisława Górę, ppor. Mieczysława Jonkisza (pełniącego także funkcję zastępcy Inspektora Bielskiego AK), ppor. rez. Jana Litwińskiego i podch. Jana Urbańca.

Osiemdziesiąt lat temu aresztowanych przewieziono z więzienia śledczego w Mysłowicach do obozu Auschwitz i z wyroku katowickiego sądu doraźnego gestapo rozstrzelano pod Ścianą Straceń 25 stycznia 1943 r.

Czytaj więcej: Wydani przez polskich zdrajców

Adam Cyra

Oświęcim, 25 stycznia 2023 r.

W 80. rocznicę hołd zamordowanym oddała delegacja Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej. Fot. MMZO

Komentarze 1

  • Ślub Mieczysława Bronisława Mutki, syna Albina i Stefanii Wokacz z Wandą Józefiną Choynowską, córką Antoniego i Zofii Piotrowskiej odbył się w 1940 r., w Warszawie, w parafii św. Michała (Mokotów), nr aktu 67 (Archiwum Archidiecezjalne w W-wie)

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *