Banderowcy w KL Auschwitz

Dotychczas prawie nieznanym wydarzeniem jest osadzenie i więzienie w KL Auschwitz ukraińskich nacjonalistów, chociaż ukazała się obszerna praca na ten temat Adama Cyry, Banderowcy w KL Auschwitz, (w:) „Studia nad faszyzmem i zbrodniami hitlerowskimi”, Wrocław 2008, tom XXX, s. 383-432.

Czytaj więcej: Banderowcy w KL Auschwitz. Działalność Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów w latach 1929-1939

Kiedy w dniu 22 czerwca 1941 roku wybuchła oczekiwana przez ukraińskich nacjonalistów wojna niemiecko-sowiecka wraz z oddziałami Wehrmachtu posuwały się na wschód ukraińskie „grupy marszowe”, samowładnie stworzone przez Stepana Banderę, z zadaniem proklamowania ukraińskiej niepodległości.

W dniu 30 czerwca 1941 roku banderowcy ogłosili we Lwowie niepodległość Ukrainy. Ta proklamacja była sprzeczna z hitlerowskimi planami wobec Ukrainy, co spowodowało, że w najbliższych miesiącach nastąpiły aresztowania przeprowadzone przez gestapo wśród ukraińskich nacjonalistów.

Ponad rok później, 20 lipca 1942 roku, niemiecka policja bezpieczeństwa z Krakowa skierowała do KL Auschwitz dwudziestu trzech banderowców, którzy otrzymali numery od 49721 do 49744. Jako pierwszy z nich w obozie został zarejestrowany Wasyl Bandera, student filozofii, który był bratem Stepana Bandery.

W dniu 24 lipca 1942 roku do KL Auschwitz przywieziono z więzienia na Montelupich w Krakowie jeszcze jednego brata Stepana Bandery – Aleksandra (nr obozowy 51427), doktora nauk społeczno-politycznych, aresztowanego także w Krakowie, który zginął w obozie 10 sierpnia 1942 r. Prawie miesiąc później zmarł w tym obozie, wspominany już jego młodszy brat Wasyl. Do ich śmierci mieli przyczynić się polscy współwięźniowie, uważając ich za wrogów.

Również w późniejszych transportach przywożeni byli banderowcy, którzy dzięki protekcji obozowego gestapo pracowali w dobrych komandach więźniarskich i większości przetrwali pobyt w KL Auschwitz, osiedlając się po wojnie głównie na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady.

Ukraińscy nacjonaliści, mieszkając po wojnie na emigracji, w licznych publikacjach starali się przedstawić swoją działalność w jak najlepszym świetle, chociaż jak słusznie zauważył w swojej pracy angielski historyk Andrew Wilson, Ukraińcy, Warszawa 2002, str. 136:

Złożone dzieje OUN-UPA (Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów – Ukraińska Armia Powstańcza – dop. A. C.) nie najlepiej zapisały się w pamięci. Fakt, że OUN i UPA   w ogóle były w stanie podjąć walkę, jest dziś przedmiotem dumy wyłącznie na ziemiach Ukrainy Zachodniej.

Ostatnio zbiór listów z KL Auschwitz jednego z ukraińskich nacjonalistów, Mykoły Kłymyszyna, został przekazany do zbiorów archiwalnych Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

Czytaj więcej: Oryginalna korespondencja obozowa Mykoły Kłmyszyna

Adam Cyra

Oświęcim, dnia 17 sierpnia 2016 r.