Wprawnym Okiem Historyka Ukazał się pięćdziesiąty ósmy numer „Biuletynu Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem”, który nawiązuje do trzydziestej rocznicy działalności tej organizacji w latach 1983-2013.
Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem powstało ponad trzydzieści lat temu, 25 stycznia 1983 roku, z inicjatywy byłych więźniów KL Auschwitz, którzy postanowili podjąć różnorodne działania, aby zachować pamięć o tragicznych wydarzeniach z czasów istnienia niemieckiego, nazistowskiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. W ciągu minionego trzydziestolecia działacze TOnO, nie tylko byli więźniowie, ale również młodzi ludzie, interesujący się historią obozu oświęcimskiego, zrobili wiele, aby temu zapobiec.
Celem Towarzystwa – czytamy w jego statucie – jest szeroko pojęta opieka nad byłym hitlerowskim obozem zagłady Auschwitz-Birkenau w zakresie dbałości o zachowanie i należyte utrzymywanie jego terenu oraz działalność oświatowa i popularyzatorska, mająca za zadanie zachowanie i utrwalanie w szerokich kręgach społeczeństwa, przede wszystkim wśród młodzieży, pamięci o obozie koncentracyjnym i obozie zagłady Auschwitz-Birkenau oraz innych Miejscach Pamięci Narodowej. Celem Towarzystwa jest również roztaczanie opieki nad byłymi więźniami KL Auschwitz-Birkenau i innych hitlerowskich obozów koncentracyjnych.
O powstaniu i pierwszym okresie działalności TOnO na Śląsku przypomina były więzień KL Auschwitz, Tadeusz Sobolewicz, między innymi pisząc:
Oddział TOnO w pierwszym okresie swojego istnienia – przy współudziale dyrekcji Pałacu Młodzieży w Katowicach – zorganizował wystawę o KL Auschwitz, która licznie zwiedzała młodzież szkolna. Ukazał się również pierwszy plakat, przedstawiający więźniów-bohaterów. Wśród nich pokazano na zdjęciu obozowym rtm. Witolda Pileckiego.
Na uwagę zasługują również artykuły, zamieszczone w tym numerze, przypominające mało znane wydarzenia związane z historią KL Auschwitz. Do nich należy m.in. mój tekst o słynnym polskim konstruktorze szybowcowym z okresu międzywojennego, Antonim Kocjanie (1902-1944), pochodzącym z Olkusza, który po zwolnieniu go z KL Auschwitz, gdzie oznaczony był numerem 4267, kierował „Referatem Lotniczym” w Komendzie Głównej Armii Krajowej w Warszawie. Jego zasługą było zebranie danych wywiadowczych o tajnych broniach niemieckich „V-1” oraz „V-2” i przekazanie tych wiadomości aliantom, czym przyczynił się do wygrania drugiej wojny światowej.
W omawianym numerze są zamieszczone także recenzje książek o tematyce obozowej oraz życiorysy byłych więźniów obozu oświęcimskiego, którzy zmarli w ostatnim czasie. Do nich należą niezapomniani: aktor, wiceprezes TOnO, August Kowalczyk (1921-2012) i dyrektor Muzeum, Kazimierz Smoleń (1920-2012), którzy byli życzliwi dla innych, o wyjątkowych osobowościach i nieprzemijających zasługach dla Muzeum Auschwitz-Birkenau i miasta Oświęcim.
Adam Cyra
Oświęcim, dnia 5 listopada 2013 r.