Wprawnym Okiem Historyka Pod koniec ubiegłego roku ukazała się w Lublinie książka, zatytułowana „W krainie żurawiny i utopców”, będąca zbiorem legend z Lubelskiego Roztocza. Jej współautorem jest mieszkający w Grodzie nad Sołą – od ponad pól wieku – Rudolf Tadeusz Czerniak, dla którego Oświęcim stał się drugą małą ojczyzną po Roztoczu, na którym się urodził.
Jest to też Autor takich książek jak „Kamyki i ostańce”, czy „Były sobie OZNS-y . . .” oraz wystaw fotograficznych pod tym tytułem, a także różnych publikacji i wystaw dotyczących Roztocza. Warto również przypomnieć, że w młodości R.T. Czerniak był przez kilka lat prezesem Koła Przewodników PTTK, oprowadzających po ekspozycjach i terenach Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.
W omawianej książce autorstwa R.T. Czerniaka jest dziewięć legend o następujących tytułach: „O chłopie, co chciał śmierć oszukać”, „O kamieniu, który przemówił jako świadek”, „O kościółku zatopionym w bagnach i utopcach”, „O gospodarzu, który miał diabła na służbie i głupim Maćku”, „Jak powstały nazwy Długi Kąt oraz Majdan Nepryski i Sopocki”, „Ochrzcie nieochrzczonych dusz”, „O pręgierzu w Józefowie”, „Skąd się wzięła nazwa Nepryszka?” oraz „ O Jasiu Kmieciu, wizjonerze, który urodził się za wcześnie”.
Legendy te zostały napisane na podstawie zasłyszanych w dzieciństwie fragmentów opowiadań, przekazywanych w rożnych formach z pokolenia na pokolenie, kiedy nie było komputerów, radia, czy telewizji, a ludzie w sporej części nie umieli pisać i czytać.
– Legendy i opowiadania, uratowane od zapomnienia dla przyszłych pokoleń, ożywiają naszą przeszłość, dodają kolorów codziennemu życiu i przywołują tę magię tajemniczości, w otoczce której żyli nasi przodkowie. To wszystko jest elementem tożsamości naszej małej Ojczyzny, jak i szeroko pojętej kultury narodu oraz jego dziedzictwa – powiedział Autor tej książki.
– W czasie rozbiorów, religia, kultura i powstańcze zrywy, pozwoliły utrzymać historyczną pamięć i zbudować świadomość narodową. Teraz, w gąszczu unijnej rzeczywistości i nieuchronnej globalizacji, znowu kultura będzie jednym z tych elementów, które pozwolą zachować naszą tożsamość i odrębność – jeszcze dodaje R.T. Czerniak.
Pierwsze wydanie książki rozeszło się już na Lubelszczyźnie i publikacja ta na razie jest niedostępna. Autor ma jednak nadzieję, że wkrótce ukaże się jej drugie wydanie.
Rudolf Tadeusz. Czerniak dodatkowo napisał także suplement do omawianej książki, zatytułowany „ O powstańcach i Figurze Lasowego”.
– Jest to oparta na prawdziwych faktach, napisana w formie legendy, opowieść o grupie powstańców styczniowych z oddziału krakowianina Marcina Borelowskiego „Lelewela” i poety Mieczysława Romanowskiego – który wtedy zginął w bitwie pod Józefowem 24 kwietnia 1863r. Opisane w legendzie wydarzenia miały miejsce kilka kilometrów dalej, z udziałem grupki powstańców uciekających po tej przegranej bitwie przed kozacką pogonią – co tak z kolei przybliżył.
Autor jako mały chłopiec słyszał tę opowieść z ust człowieka, który urodził się dzień po wybuchu powstania w karczmie, która była świadkiem tych wydarzeń, a jego ojciec w pracował w niej, obsługując gości.
Obecnie R.T. Czerniak, opisując tę opowieść, odszukał w głębokich lasach Roztocza kamienny krzyż, o którym słyszał w dzieciństwie. Zbudowany został w1865 r. i zwany jest przez miejscowych mieszkańców „Figurą Lasowego”. Analiza zasłyszanych kiedyś słów, odczytany napis na krzyżu i zestawienie różnych faktów, dało Autorowi pewność, że jest to pomnik, upamiętniający poległych powstańców z 1863 r..
Adam Cyra
Oświęcim, dnia 7 marca 2013 r.