Więźniowie Auschwitz w Powstaniu Warszawskim

W osiemdziesiątą rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego w dniu 1 sierpnia 1944 r. warto przypomnieć, że uczestniczyło w nim kilkunastu więźniów KL Auschwitz, którzy byli uciekinierami z tego obozu lub wcześniej zostali z niego zwolnieni przez władze obozowe SS.

Jednym z nich był Wincenty Gawron, który urodził się w Starej Wsi koło Limanowej 28 stycznia 1908 r., gdzie ukończył również szkołę powszechną. Od 1925 r. kształcił się w Państwowej Szkole Sztuk Zdobniczych, najpierw we Lwowie, a później w Krakowie. Dziesięć lat później został przyjęty na drugi rok Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie rozwinął swój nieprzeciętny talent artystyczny.

Podczas okupacji niemieckiej organizował konspiracyjne struktury na terenie powiatu limanowskiego. Aresztowany przez gestapo 19 stycznia 1941 r. Przez pięć tygodni przebywał w więzieniu w Nowym Sączu, przewieziony do więzienia w Tarnowie, a stamtąd do KL Auschwitz, gdzie oznaczony został numerem 11237. W obozie poznał rtm. Witolda Pileckiego, działając wraz z nim aktywnie w konspiracyjnej Organizacji Wojskowej. W dniu 16 maja 1942 r. uciekł z podobozu w Harmężach wraz z drugim więźniem Stefanem Bieleckim (nr 12692). Obydwaj później walczyli w Powstaniu Warszawskim, w którym Stefan Bielecki zginął w pierwszych dniach września 1944 r.

Wincenty Gawron wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną, trafiając do obozu przejściowego w Pruszkowie (Dulag 121), z którego uciekł. Z kolei w kwietniu 1945 r. aresztowany przez NKWD, pomyślnie ucieka z aresztu docierając przez Czechosłowację i Niemcy do 2. Korpusu Polskiego we Włoszech, z którym wyjechał do Anglii, zdemobilizowany wyemigrował do Kanady, a potem do Stanów Zjednoczonych, gdzie zamieszkał w Chicago. W swoim domu otworzył Muzeum Wojska Polskiego im. Józefa Piłsudskiego, gromadząc w nim liczne militaria związane z historią polskiego oręża. W USA jako artysta grafik projektował głównie i wykonywał witraże.

Jest autorem wspomnień z pobytu w KL Auschwitz, zatytułowanych „Ochotnik do Oświęcimia”, które zadedykował pamięci rtm. Witolda Pileckiego.

Latem 1991 r. odwiedził Polskę. Przebywając w Krynicy poczuł się źle, przewieziono go do szpitala w Nowym Sączu, gdzie zmarł 25 sierpnia. Pochowany został na cmentarzu parafialnym w Limanowej.

Czytaj więcej: Historia i pozostałości po podobozie w Harmężach

Adam Cyra

Oświęcim, 1 sierpnia 2024 r.