Więzień Auschwitz i UB

W dniu 14 czerwca 1940 r. Niemcy skierowali z więzienia w Tarnowie do KL do Auschwitz pierwszy masowy transport polskich więźniów politycznych. Do nowo powstałego obozu koncentracyjnego trafiło 728 Polaków, m.in. członkowie niepodległościowej konspiracji oraz aresztowani w obławach i łapankach.

Jednym z nich był Jan Pierzchała, który urodził się 15 maja 1921 r. w Krakowie. W okresie międzywojennym był uczniem gimnazjalnym, lecz wybuch wojny, w której uczestniczył jako ochotnik, uniemożliwił mu złożenie egzaminu dojrzałości. Po powrocie do Krakowa wstąpił do ZWZ i pomagał w wydawaniu gazetki podziemnej „Polski dzwon”.

W dniu 3 maja 1940 r. został aresztowany przez gestapo i po jednodniowym pobycie w krakowskim więzieniu Montelupich osadzono go w więzieniu w Tarnowie. Stamtąd osiemdziesiąt cztery lata temu został przewieziony w pierwszym transporcie Polaków do KL Auschwitz. W obozie otrzymał numer więźniarski 55.

W marcu 1943 r. przeniesiono go do obozu w Neuengamme (nr 18403), a później do KL Płaszów i KL Gross-Rosen. W ostatniej fazie więziony był w KL Flossenbürg i tam oswobodzony został przez wojska amerykańskie wiosną 1945 r. Po wojnie uzyskał świadectwo dojrzałości i rozpoczął studia na Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Erlangen koło Norymbergi.

W czerwcu 1945 r. został zwerbowany do działalności wywiadowczej na rzecz 2. Korpusu Polskiego gen. Władysława Andersa. Po powrocie do kraju kontynuował studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wrocławskiego. Równocześnie jako repatriant, zbierał informacje na temat obronności i nawiązał kontakt z antykomunistycznym podziemiem w Kraju.

W dniu 11 stycznia 1949 r. został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa (UB) pod zarzutem działalności szpiegowskiej i osadzony w więzieniu Głównego Zarządu Informacji Wojska Polskiego w Warszawie, a następnie w więzieniu na Mokotowie i innych. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z dnia 7 sierpnia 1950 r. skazano go na 10 lat więzienia.

Po zwolnieniu z zakładu karnego w Sztumie 10 maja 1956 r., ukończył studia medyczne i pracował jako lekarz medycyny we Wrocławiu. W dniu 7 stycznia 1992 r. został całkowicie zrehabilitowany. Zmarł w 2001 r.

Adam Cyra

Oświęcim, 12 czerwca 2024 r.