Pamięci powstańców z 1863 roku

Znany malarz Artur Grottger, który zamierzał brać udział w powstaniu styczniowym, ale ostatecznie nie zdecydował się na uczestnictwo w walce ze względu na stan zdrowia, przez pewien czas mieszkał  na Ziemi Oświęcimskiej, gdzie w Porębie Wielkiej w 1866 roku pracował nad jednym z cykli swoich powstańczych rysunków, zatytułowanych „Wojna”.

Sto pięćdziesiąt cztery lata temu noc z 22 na 23 stycznia 1863 roku została wyznaczona w Królestwie Polskim na termin wybuchu zbrojnego powstania niepodległościowego. Rozpoczęło się wówczas w zaborze rosyjskim jedno z najtragiczniejszych polskich powstań narodowych. Niesprzyjająca sytuacja polityczna i słabość militarna powstańców z góry skazywały ich na klęskę. Powstanie z 1863 roku zaważyło jednak ogromnie na kształtowaniu naszej świadomości narodowej. Należy podkreślić, że Dolina Prądnika stała się widownią przygotowań do powstania 1863 roku i miała żywy udział w przebiegu walk o wolność Polski.

21 stycznia 2017 roku autobusem z Oświęcimia na uroczystości w Ojcowie wyruszyło kilkadziesiąt osób, pod przewodnictwem Jana Noworyty, prezesa oświęcimskiego Koła Przewodników Beskidzkich i Terenowych PTTK. Najmłodszym uczestnikiem wyjazdu był Jakub Musiałowski, uczeń gimnazjalny z Oświęcimia.

W tym dniu w Ojcowie odbyły się obchody 154. rocznicy wybuchu powstania styczniowego z 1863 roku, które rozpoczęły się uroczysąa Mszą św. w intencji poległych za Ojczyznę w Kaplicy „Na Wodzie” w Ojcowie. Na temat jej powstania można było po mszy nabyć co dopiero wydaną publikację pod redakcją księdza Stanisława Langnera, zatytułowaną Kaplica „Na Wodzie”. Potem odbyło się patriotyczne spotkanie przy dawnym hotelu „Pod Łokietkiem”, gdzie przed tablicą upamiętniającą wybuch powstania spotkają się licznie przybyli goście oraz mieszkańcy Ojcowa i okolic, z udziałem miejscowych władz.

Zobacz: Powstanie styczniowe na Ziemi Olkuskiej

Okolicznościowe wykłady i prelekcje na temat powstanie styczniowego zostaną wygłoszone w sali konferencyjnej Ośrodka Edukacyjno-Dydaktycznego Ojcowskiego Parku Narodowego,ciesząc się dużym zainteresowaniem słuchaczy.

Przed laty Apolinary Kurowski założył w Ojcowie obóz wojskowy, który miał stanowić zalążek przyszłej armii polskiej. Przybywali do niego liczni ochotnicy, głównie z Krakowa. W okresie swego największego rozwoju stan obozu wynosił ponad 2000 ludzi, z czego 600 uzbrojono w kosy, a jedynie 1000 dysponowało bronią palną, przeważnie myśliwską albo inną przestarzałą, pozostali nie mieli żadnej broni.

W obozie ojcowskim najlepiej uzbrojonym i umundurowanym był oddział „żuawów śmierci”, założony w lutym 1863 roku przez pułkownika. Franciszka Rochebrune`a, oficera francuskiego, założyciela szkoły fechtunku w Krakowie. W jego skład wchodziła głównie młodzież akademicka i rzemieślnicza Krakowa. Powstańcy z tego obozu zagrożeni przez koncentrację wojsk carskich w rejonie Ojcowa, uderzyli 17 lutego 1863 roku na Miechów, gdzie został zupełnie rozbici. Największe straty ponieśli tam „żuawi” Rochebrune`a.

Dla upamiętnienia głównej kwatery powstańców, którą stanowił hotel „Pod Łokietkiem” – obecnie przy wejściu do tego budynku (w dzisiejszym Parku Zamkowym, dawniej Zdrojowym) została umieszczona tablica z napisem: „Dom ten dawny Hotel pod Łokietkiem w Ojcowie był główną kwaterą oddziału powstańców roku 1863 dowodzonego przez pułkownika Apolinarego Kurowskiego. Stąd wyszli w ostatni bój. W 125. rocznicę powstania styczniowego 1863-1988. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze.” Nad napisem jest umieszczony wzór pieczęci ówczesnego rządu narodowego (Orzeł, Pogoń, św. Michał Archanioł i napis „Boże Zbaw Polskę”).

Pięknym okolicom Ojcowa mój ojciec Józef Cyra poświęcił tomik wierzy, zatytułowany „Sonety Ojcowskie”, wydany w Trembowli w 1937 r., a potem dwukrotnie wznawiany po wojnie w 1992 i 2000 roku. Jeden z tych wierszy poświecił mogile bohaterów z powstania styczniowego. Tereny te często odwiedzał, mieszkając w pobliskich Przybysławicach koło Ojcowa. Poniżej przytaczam fragment jego wiersza:

„Stoję, słucham, ukląkłem skupiony do głębi,
Chrystusa twarz bolesna, niżej Orzeł Biały,
A pod nimi w mogile prochy zapłakały,

Bo ich widmo złowieszcze nawet w grobie gnębi.

Polsko, twoi synowie w pełni lat swych sile
Walcząc o Twoją wolność, z wiarą w Twą potęgę
Szli na boje straszliwe i legli w mogile.

Polsko, my rozwijamy Twego życia wstęgę,
A jeżeli idziemy na jej straży czele
Nie wpisujmy wampirów w jej istnienia księgę”.

W tegorocznych obchodach uczestniczyli m.in. nauczyciele, młodzież, przewodnicy i członkowie PTTK oraz ich rodziny m.in. z Oświęcimia, Olkusza, Wadowic i Krakowa. Była to pouczająca lekcja historii i patriotyzmu oraz dodatkowo wyjazd ten stanowił interesującą wycieczką krajoznawczą dla tych, którzy po raz pierwszy odwiedzili urokliwy Ojców.

Na zakończenie rocznicowego spotkania uczestnicy wyjazdu z Oświęcimia wzięli udział w zapaleniu ogniska powstańczego, połączonego z pieczeniem kiełbasek i biesiadą w ojcowskiej kawiarni „Pod Nietoperzem”.

Adam Cyra

Oświęcim, dnia 21 stycznia 2017 r.