Byłem cichociemnym …

Generał Stefan „Starba” Bałuk, legendarny polski wojskowy i jeden z cichociemnych, w dniu 15 stycznia 2014 r. ukończył 100 lat. Zmarł 30 stycznia 2014 r.

Mało kto wie o Jego zasługach w upamiętnieniu bohaterów Ziemi Oświęcimskiej, którymi byli dwaj Jego przyjaciele, także skoczkowie spadochronowi-cichociemni: mjr Piotr Szewczyk z Babic oraz ppor. Stefan Jasieński, który niosąc pomoc więźniom KL Auschwitz sam zginął w tym obozie w niewyjaśnionych do dzisiaj okolicznościach w pierwszych dniach stycznia 1945 r.

Na temat tego ostatniego bohatera Polski Podziemnej napisałem książkę, zatytułowaną Spadochroniarz „Urban”. Ppor. Stefan Jasieński (1914-1945), wydaną osiem lat temu przez Wydawnictwo Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

Na drzwiach celi nr 21 w Bloku Śmierci (blok nr 11) za pomocą rysunków ppor. Stefan Jasieński symbolicznie „napisał pamiętnik” swojego bogatego w różnorodne doświadczenia życia. Jego niezwykła ilustrowana autobiografia zawiera m.in.: herb rodu Jasieńskich „Dołęga”, lancę ułańską z proporcem, szablę, motocykl, angielski czołg Cromwell, nad nim Znak Spadochronowy przedstawiający spadającego do ataku orła, a także samolot bombowy Halifax i skoczka opadającego na spadochronie. Ponadto wykonał rysunki w tynku ścian celi nr 21, w tym dwa rysunki o tematyce religijnej. Pierwszy z tych rysunków przedstawia postać Chrystusa Ukrzyżowanego, natomiast drugi, wizerunek Chrystusa Miłosiernego.

Imiona tych dwóch wspomnianych cichociemnych noszą dzisiaj dwie szkoły, do czego gen. Stefan „Starba” Bałuk w dużej mierze przyczynił się: Gimnazjum Gminne im. mjr. Piotra Szewczyka w Rajsku i Powiatowy Zespół Nr 3 Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. por. Stefana Jasieńskiego w Oświęcimiu.

Stefan „Starba” Bałuk urodził się 15 stycznia 1914 r. w Warszawie. W chwili wybuchu wojny był studentem trzeciego roku Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Walczył we wrześniu 1939 r., a następnie we Francji, mając przydział do 10. Pułku strzelców konnych 10. Brygady Kawalerii Pancernej. Po przedostaniu się do Anglii ukończył ośmiomiesięczną Polską Szkołę Wywiadu w Glasgow, a następnie kurs spadochronowy w Ringway. W nocy z 9 na 10 kwietnia 1944 r. został zrzucony do Kraju, zajmując się w konspiracji podrabianiem dokumentów. Podczas Powstania Warszawskiego walczył w oddziale osłonowym Komendy Głównej Armii Krajowej. Po upadku Powstania przebywał w obozie jenieckim, skąd uciekł pod koniec stycznia 1945 r.

Po wojnie został aresztowany 1 listopada 1945 r. za przynależność do Armii Krajowej i skazany na karę wieloletniego więzienia. Po amnestii w marcu 1947 r., pozbawiony praw obywatelskich, pracował przez trzy lata jako taksówkarz w Warszawie.

W 1950 r. rozpoczął pracę jako artysta fotografik. Był inicjatorem budowy pomnika Armii Krajowej przed sejmem RP i wieloletnim kierownikiem Komitetu Budowy Pomnika.

Wielokrotnie odznaczany i awansowany w czasie wojny i po wojnie. W dniu10 listopada 2006 r. awansowany przez Prezydenta RP do stopnia generała brygady w stanie spoczynku. Autor wielu znanych albumów historycznych dokumentujących wysiłek żołnierza polskiego, m.in. Polacy na frontach drugiej wojny światowej (1995 r.).

Opublikowana sześć lat temu autobiografia Stefana Bałuka, zatytułowana Byłem cichociemnym…, jest rodzajem pamiętnika, obejmującym lata 1939-1947. Treść wspomnień jest bogato ilustrowana, oryginalnymi fotografiami i dokumentami. Na temat tej książki Olgierd Budrewicz napisał:

Trudno wprost uwierzyć, że wszystko to przeżył jeden człowiek ! Twarda proza życia żołnierza i przygody w stylu agenta 007. Stała obecność ryzyka, cierpienia, śmierci. (…) spadał na spadochronie, był na barykadach Powstania i w mrokach kanałów, w obozach i więzieniach. Rzetelna relacja z przeszłości, dystans do własnych działań i męstwa. Trzeźwa ocena faktów, uchylanie rąbka mało znanej historii. Niesamowite życie – niesamowita książka.

Osobiście zachęcam do przeczytania tej fascynującej książki wszystkich tych, którym nie są obojętne losy Polski w czasie drugiej wojny światowej i zaraz po jej zakończeniu.

Adam Cyra

Oświęcim, dnia 15 stycznia 2014 r.
Zobacz:
Generał Stefan Starba-Bałuk