Podobóz KL Auschwitz w Brnie

W dniu 4 października 2013 r. odbyła się uroczystość odsłonięcia Tablicy Pamięci upamiętniającej około 250 Polaków więzionych w podobozie oświęcimskim Brünn na Morawach.

Uroczystość rozpoczął okolicznościowym wystąpieniem Karel Mikula, dyrektor Gimnazjum Biskupiego w Brnie
Uroczystość rozpoczął okolicznościowym wystąpieniem Karel Mikula, dyrektor Gimnazjum Biskupiego w Brnie
Przed osłonięciem tablicy pamiątkowej przemawia Stefania Kozioł, wiceprezes TOnO
Przed osłonięciem tablicy pamiątkowej przemawia Stefania Kozioł, wiceprezes TOnO

Uroczystość przygotowało Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem przy wsparciu finansowym Fundacji Pamięci Ofiar Auschwitz-Birkenau oraz wspólpracy z  Gimnazjum Katolickim w Brnie (Republika Czeska), w budynku którego w latach 1943-1945 znajdował się podobóz Brünn.

Podczas uroczystości z historią podobozu w Brnie zebranych zapoznali: Bohdan Piętka i Markéta Tardy Páralowa

Podczas uroczystości z historią podobozu w Brnie zebranych zapoznał Bohdan Piętka z Muzeum Auschwitz-Birkenau, którego wystąpienie na język czeski tłumaczyła Markéta Tardy Páralowa – polonistka zatrudniona w Instytucie Slawistyki Uniwersytetu Masaryka w Brnie oraz prawnuczka Maximiliána Kolaji (1883-1966) – profesora Uniwersytetu Masaryka, jednego z twórców zakładu polonistyki na tym uniwersytecie, wybitnego społecznika i wielkiego przyjaciela Polski (m.in. założyciel i prezes Klubu Czechosłowacko-Polskiego w Brnie w latach 1925-1952).

Modlitaw przed poświeceniem tablicy pamiatkowej

Generalny wikariusz diecezji brneńskiej ksiądz kanonik Jiří Mikulášek, w imieniu ordynariusza diecezji brneńskiej księdza biskupa Vojtěcha Cikrle, przekazał pozdrowienia uczestnikom uroczystości. Przed poświęceniem tablicy odczytany został fragmentu Ewangelii św. Jana o braku winy u skazanego na śmierć Jezusa.

Odsłonięcie tablicy pamiątkowej

Odsłonięcia tablicy pamiątkowej dokonali: Ryszard Machulik, urodzony w oświęcimskim obozie oraz Piotr Pawlina, spokrewniony z Eugeniuszem Niedojadło, więźniem KL Auschwitz, nr obozowy 213, którego później z Oświęcimia niemieccy naziści wywieźli do podobozu Brünn na Morawach. Asystowały im cztery byłe więźniarki niemieckich obozów karnych w Potulicach, Łodzi i na Górnym Śląsku, które aresztowano jako małe dzieci w odwecie za działalność rodziców w podziemiu antyhitlerowskim.

Eugeniusz Niedojadło, nieżyjący już dzisiaj więzień KL Auschwitz-Brünn
Eugeniusz Niedojadło, nieżyjący już dzisiaj były więzień KL Auschwitz-Brünn

W tej niecodziennej uroczystości w Gimnazjum Katolickim w Brnie uczestniczyła także Anna Olszewska, konsul generalny RP w Ostrawie, która na temat tablicy powiedziała: „Niech będzie to pamiątka, ale także ostrzeżenie przed nacjonalizmami i ideologiami głoszącymi nienawiść”.

Przemawia Anna Olszewska, konsul generalny RP w Ostrawie (z prawej)

Przemawia Anna Olszewska, konsul generalny RP w Ostrawie (z prawej)

Szerzej odniosła się również do sprawy prób rewizji historii drugiej wojny światowej, czego przejawem w różnych krajach są m.in. publikacje prasowe, w których używa się skandalicznego określenia „polskie obozy koncentracyjne”. W tym kontekście  przedstawiła działania podległej jej placówki mające na celu przeciwdziałanie używaniu tego określenia na terenie Republiki Czeskiej. Złożyła także serdeczne wyrazy podziękowania wszystkim, którzy ze strony polskiej i czeskiej przyczynili się do odsłonięcia tablicy pamięci w miejscu byłego podobozu Brünn.

Na uroczystość do Gimnazjum Biskupiego w Brnie przybyli dwoma autokarami z Polski, m.in. pracownicy i przewodnicy z Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświecimiu. Uczniowie Gimnazjum Biskupiego w Brnie zaprezentowali przybyłym gościom okolicznościowy program artystyczny, którym uświetnili niezwykłą uroczystość w swojej szkole.

 

 

Pierwszym kierownikiem podobozu w Brnie był esesman Gerhard Palitzsch, który wcześniej jako podoficer raportowy rozstrzelał w KL Auschwitz pod Ścianą Straceń na dziedzińcu bloku nr 11 kilka tysięcy więźniów, głównie Polaków.

Gerhard Palitzsch

Gerhard Palitzsch,  zginął prawdopodobnie w grudniu  1944 r.

Siedemdziesiąt lat temu, 4 października 1943 r., niemieccy naziści założyli w Brnie na Morawach podobóz KL Auschwitz – Brünn. W celu upamiętnienia tej rocznicy Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem wydało dwujęzyczną, po polsku i po czesku, okolicznościową publikację, której autorami są Bohdan Piętka z Muzeum Auschwitz-Birkenau i Markéta Tardy Páralova z Brna.

Podobóz Brünn był jednym z trzech podobozów KL Auschwitz utworzonych przez Niemców na okupowanych ziemiach czeskich. Jego powstanie wiązało się z przeniesieniem Akademii Technicznej SS i Policji z Berlina do Brna, co nastąpiło latem 1943 r. Na siedzibę Akademii wybrano budynek seminarium duchownego, znajdujący się w surowym stanie i wymagający gruntownego remontu. Ponieważ było zapotrzebowanie na siłę roboczą, kierownictwo Akademii uzyskało zgodę na skierowanie do Brna więźniów KL Auschwitz.

W dniu 30 września 1943 r. przeznaczono w obozie oświęcimskim do transportu 251 więźniów, prawie samych Polaków, którzy później pracowali przy adaptacji budynku Akademii na potrzeby SS. W tych robotach budowlanych uczestniczyli również Czesi – zarówno pracownicy cywilni jak i więźniowie polityczni z Brna. Dzięki ich pomocy, poza Bolesławem Olszewskim, nr obozowy 18863, który zginął podczas ewakuacji podobozu w kwietniu 1945 r., nie było w podobozie Brünn ofiar śmiertelnych.

Bolesław Olszewski, zginął w 1945 r.Bolesław Olszewski, zginął w 1945 r.

Po upływie około trzech miesięcy wywieziono z powrotem do obozu macierzystego w Oświęcimiu 100 więźniów, kierując ich do podobozu KL Auschwitz – Jawischowitz w Jawiszowicach, gdzie zostali zatrudnieni w miejscowej kopalni węgla.

Druga grupa więźniów w liczbie 118 osób została przeniesiona z powrotem z Brna w maju 1944 r. do podobozu oświęcimskiego Buna (Monowitz), założonego przy zakładach IG Farbenindustrie w Monowicach.

W Brnie pozostało 28 więźniów, których stan zwiększył się później o około 20 Polaków, aresztowanych po wybuchu powstania warszawskiego. Na początku 1945 r. z tego podobozu jeszcze 12 więźniów przeniesiono do KL Buchenwald.

W dniu 17 stycznia 1945 r. przebywało w Brnie 36 więźniów, wśród których było 32 Polaków. Ewakuacja tego podobozu rozpoczęła się w kwietniu 1945 r. Po kilkunastu dniach pociąg ewakuacyjny dotarł do Górnej Austrii. W dniu 3 maja 1945 r., w pobliżu miejscowości Bergen koło Salzburga, 35 więźniów podobozu Brünn doczekało wyzwolenia przez wojska amerykańskie.

Adam Cyra

 

Oświęcim, dnia 5 października 2013 r.

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *