Tajemnica śmierci cichociemnego

Cichociemny ppor. Stefan Jasieński ps. „Urban” poniósł śmierć w obozie oświęcimskim – w nie wyjaśnionych do dzisiaj okolicznościach – na początku stycznia 1945 roku.

Są domniemania, że stało się to za przyczyną obozowego ruchu oporu, który obawiał się jego załamania podczas tortur i przesłuchiwań prowadzonych przez obozowe gestapo, co groziło dekonspiracją tajnej siatki wśród więźniów KL Auschwitz.

Ppor. Stefan Jasieński posiadał nadane w czasie wojny odznaczenia: Virtuti Militari V klasy i Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami.

Zamów: Spadochroniarz „Urban„

Więźniowie KL Auschwitz-Birkenau przygotowywali powstanie. Miała pomóc Armia Krajowa

Adam Cyra

Oświęcim, 17 lutego 2021 r.

Życiorys z celi śmierci

Film dokumentalny, rok produkcji: 1995, 47 minut.

W bloku nr 11 na terenie byłego KL Auschwitz odkryto po wyzwoleniu na drzwiach jednej z cel wydrapane w drewnie rysunki. Pośród nich był wizerunek Chrystusa Miłosiernego, a także rysunki cyrkla, kielni, spadochronu, konia, czołgu, motocykla, pasa i kielicha mszalnego z datą 1945 oraz wiele innych. Początkowo sądzono, że pozostawiali je kolejni, przetrzymywani tu skazańcy jako świadectwo swej obecności, ostatni komunikat dla żywych, często testament. Zwiedzając Muzeum Auschwitz po latach, Karol Świętorzecki, jeden z jego byłych więźniów, skojarzył rysunki cyrkla i kielni z symbolami stowarzyszenia „Arkonia”, najstarszej korporacji studenckiej w Polsce, kontynuatorki „Polonii” założonej w okresie zaborów przez Filomatów i Filaretów. W KL Auschwitz przebywało dziesięciu członków „Arkonii” i większość z nich zginęła w obozie. W owej dziesiątce  znalazł się ppor. Stefan Jasieński, który przebywał w obozie od września 1944 roku do początku 1945 roku.

Stopniowo zaczęto kojarzyć znalezione rysunki właśnie z jego życiorysem. Poszczególne symbole odpowiadały kolejnym etapom jego losów: koń – to okres służby w kawalerii, czołg i motocykl – walki we Francji w brygadzie pancernej, samolot i spadochron – zrzut do kraju po szkoleniu w Anglii itd. Od czasu, gdy trafił do KL Auschwitz, ślad po nim zaginął. Autor filmu dotarł do osób, które znały Stefana Jasieńskiego w różnych okresach jego życia, które odnalazły wyryte na drzwiach rysunki i pomogły w ich rozszyfrowaniu, układając z nich bogatą biografię tego niezwykłego człowieka, architekta, oficera walczącego w Polskich Siłach Zbrojnych Zachodzie i członka ruchu oporu Armii Krajowej.

Nieżyjący już dzisiaj reżyser Andrzej Brzozowski spotykał się z Adamem Cyrą, autorem książki Spadochroniarz „Urban” i korzystał z jego rad przy realizacji „Życiorysu z celi śmierci”. Ponadto nagrał rozmowy z przyjaciółmi i znajomymi Jasieńskiego  w różnych okresach powstawania tego filmu, stąd znalazły się w nim m.in. wypowiedzi nieżyjącego już Edmunda Jana Osmańczyka, Stanisława Agatona-Jankowskiego, Jędrzeja Tucholskiego, siostrzenicy bohatera – Marii Komar, prof. Elżbiety Zawadzkiej – koleżanki Jasieńskiego z okresu szkolenia wojskowego cichociemnych w Anglii i wielu innych osób.

Zamów film: Życiorys z celi śmierci