Takiej drugiej ucieczki w KL Auschwitz nie było

Siedemdziesiąt trzy lata temu,  20 czerwca 1942 r., wykradzionym samochodem i w mundurach SS na wolność wydostali się z KL Auschwitz:  żyjący do dzisiaj  Kazimierz Piechowski (nr 918), Eugeniusz Bendera (nr 8502), Józef Lempart (3419) i Stanisław Jaster (nr 6438).

O  tragicznych losach tego ostatniego można dowiedzieć się z książki Darii Czarneckiej, „Sprawa Stanisława Gustawa Jastera ps. „Hel” w historiografii. Kreacja obrazu zdrajcy i obrona”, Warszawa 2014 oraz filmu dokumentalnego Małgorzaty Walczak i Marka Tomasza Pawłowskiego „Jaster. Tajemnica Hela”, rok produkcji 2014.

Stanisław Jaster urodził się 1 stycznia 1921 r. Mieszkał w Warszawie, gdzie tuż przed wybuchem wojny złożył egzamin maturalny w Gimnazjum im. Tadeusza Czackiego w Warszawie.

W czasie okupacji hitlerowskiej Jasterowie ukrywali w swoim mieszkaniu broń, stanowiącą pozostałość po kampanii wrześniowej. O aresztowaniu Stanisława  Jastera zadecydował przypadek. Został on schwytany podczas łapanki 19 września 1940 r. Znalazł się w więzieniu na Pawiaku, a 23 listopada 1940 r.  został przywieziony do KL Auschwitz.

W dniu 20 czerwca 1942 r. Jaster zbiegł z obozu wraz z trzema wspomnianymi  więźniami. Kiedy dotarł do Warszawy, w swoim rodzinnym domu nikogo już nie zastał, bowiem kilka dni później,  po stwierdzeniu ucieczki, gestapo aresztowało jego rodziców.

Ojciec zginął w KL Auschwitz 3 grudnia 1942 r. Matka początkowo więziona była na Majdanku, później została przewieziona do KL Auschwitz II-Birkenau, gdzie zmarła 26 lipca 1943 r.

Stanisław Jaster  po swej ucieczce z obozu oświęcimskiego skontaktował się z podziemną organizacją. Stał się żołnierzem Armii Krajowej i członkiem oddziału „Osa-Kosa 30”, który był wydzielonym oddziałem w strukturach Kierownictwa Dywersji AK.  Przekazał Komendzie Głównej AK raport od rotmistrza Witolda Pileckiego o sytuacji w KL Auschwitz-Birkenau.

Uczestniczył w wielu akcjach bojowych. Walczył między innymi pod Celestynowem 20 maja 1943 r. – w czasie udanej akcji żołnierzy batalionu „Zośka”. Dokonano wówczas odbicia więźniów politycznych przewożonych z Majdanka do Oświęcimia. Wyróżnił się w tej akcji szczególna odwagą i opanowaniem.

W 1943 r. po przeprowadzonych przez gestapo aresztowaniach  Stanisława Jastera zaczęto podejrzewać o zdradę. W nie wyjaśnionych do dzisiaj okolicznościach został stracony  tegoż roku w Warszawie.

Adam Cyra

Oświęcim, dnia 19 czerwca 2015 r.