O nich dzisiaj nie zawsze się pamięta

Po zakończeniu drugiej wojny światowej Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu tworzyli  Polacy, którzy podczas okupacji niemieckiej byli  więzieni w  obozie  Auschwitz.  Na ich temat nie ma żadnego monograficznego opracowania i dzisiaj są już  prawie zapomniani.

Do nich można zaliczyć Władysława Kowanetza, który urodził się w Ujściu Solnym w dniu 9 października 1899 r. Po ukończeniu czwartej klasy w Państwowym Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego w Bochni zaciągnął się ochotniczo do 6. pułku piechoty Legionów Polskich, uczestnicząc później również w walkach z Ukraińcami, a potem w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.

Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął od dnia 1 kwietnia 1921 r. służbę w Policji Państwowej, pracując kolejno w komisariatach: Nowy Sącz, Kraków, Oświęcim, Biała Krakowska, Wilkowice koło Białej Krakowskiej i powtórnie Nowy Sącz, gdzie do wybuchu wojny mieszkał wraz z żoną Julią i córką Izabelą. Tam został zmobilizowany i walczył we wrześniu 1939 r. w szeregach Wojska Polskiego.

Podczas okupacji niemieckiej działał na terenie Nowego Sącza w konspiracji ZWZ/AK, otrzymując potajemne polecenie, aby wstąpił do Policji Polskiej, utworzonej przez hitlerowców w Generalnym Gubernatorstwie. Jego zadaniem było prowadzenie działalności wywiadowczej i kontrwywiadowczej,  np. niszczenie donosów i anonimów.

Jako policjant granatowy w lutym 1942 r. został aresztowany przez gestapo i osadzony w więzieniu w Nowym Sączu. Stąd w kwietniu tegoż roku przywieziono go do KL Auschwitz, gdzie otrzymał numer obozowy 29638.

Następnie po niecałych dwóch miesiącach przeniesiono został do KL Mauthausen-Gusen na terenie Austrii, gdzie doczekał wyzwolenia 5 maja 1945 r.

Ponad dwa miesiące przebywał w ośrodku repatriacyjnym dla Polaków w Linzu, skąd powrócił do Kraju 31 lipca 1945 r., gdzie przez rok powracał do zdrowia po przeżyciach obozowych.

Jako były więzień KL Auschwitz podjął pracę w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, kiedy ono zostało utworzone 14 czerwca 1947 r.

Na stanowisku asystenta pracował w Muzeum oświęcimskim do przejścia na emeryturę w marcu 1965 r. Zmarł 1 kwietnia 1971 r. i jest pochowany na cmentarzu parafialnym w Oświęcimiu.

Jego córka Izabela Smoleń również przez wiele lat pracowała w Muzeum Auschwitz-Birkenau.

Władysław Kowanetz odznaczony był Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości (8 kwietnia 1929 r.), Krzyżem Legionowym (7 lipca 1929 r.), Medalem Niepodległości (17 marca 1932 r.) i Srebrnym Medalem za Długoletnią Służbę (19 maja 1939 r.).

Zobacz: Jak zakładano Muzeum Auschwitz

Adam Cyra
Oświęcim, dnia 11 marca 2015 r.