Dwaj konspiratorzy z Auschwitz: Witold Pilecki i Józef Cyrankiewicz

W dniu 1 września 2023 roku zapowiadana jest w kinach polskich premiera filmu fabularnego “Raport Witolda”, który przedstawia historię bohatera drugiej wojny światowej – rotmistrza Witolda Pileckiego, bohatera walki z dwoma totalitaryzmami XX wieku – niemieckim i sowieckim. Reżyserami tego filmu są: Krzysztof Łukaszewicz i Leszek Wosiewicz. W produkcji występują: w roli Witolda Pileckiego – Przemysław Wyszyński oraz Paulina Chapko (Maria Pilecka), Mariusz Jakus (Eugeniusz Chimczak), Karol Wróblewski (Józef Różański) i Paweł Paprocki (Józef Cyrankiewicz). Mam jednak duże wątpliwości, czy w tym dramacie wojennym zgodnie z prawdą są przedstawione obozowe losy drugiego oświęcimskiego konspiratora – Józefa Cyrankiewicza, powojennego długoletniego premiera w PRL, coraz bardziej jednak utwierdzam się w przekonaniu, że tak nie jest.

W 1975 roku kustosz Barbara Jarosz w Muzeum Auschwitz wraz z ówczesnym kierownikiem archiwum Tadeuszem Iwaszką zaczęła przygotowywać nową ekspozycję na temat obozowego Ruchu Oporu w bloku nr 11.  Po latach Barbara Jarosz  wspominała:  Na początku lat 90. nad ukończeniem jej scenariusza czuwał dr Józef Garlińskiz Londynu, który w latach 60. odnalazł raport Witolda  Pileckiego pisany we Włoszech i przesłany  do Archiwum Studium Polski Podziemnej w Londynie. Wcześniej wiedza o Pileckim była niewielka. Dr Garliński, były więzień KL Auschwitz i oficer Armii Krajowej, którego nie można posądzić o sympatię do PRL, stwierdził w 1993 roku, że na wystawie o obozowym Ruchu Oporu muszą być portrety zarówno Pileckiego, jak i Cyrankiewicza, gdyż on na to też zasłużył. Zobacz: Cyrankiewicz nie zabił Pileckiego

Po wojnie polityka rozdzieliła ich drogi, lecz wyrok śmierci wydany na bohaterskiego Rotmistrza w marcu 1948 roku nie miał  nic wspólnego z Auschwitz i posądzenie Cyrankiewicza, że zgładził Pileckiego, aby pozbyć się niewygodnego świadka, który mógł go zadenuncjować jako konfidenta gestapo, są zupełnie bezpodstawne i nie znajdują potwierdzenia w dostępnych obecnie źródłach historycznych.

Czytaj więcej: Józef Cyrankiewicz w KL Auschwitz

Józef Cyrankiewicz nie popełnił nikczemnych czynów w KL Auschwitz

W obronie obozowej przeszłości Józefa Cyrankiewicza

Kilkakrotnie w moich publikacjach opisywałem pobyt Józefa Cyrankiewicza w obozie oświęcimskim, np. “Spadochroniarz “Urban”. Podporucznik Stefan Jasieński (1914-1945)”, Oświęcim 2006 czy “Rotmistrz Pilecki. Ochotnik do Auschwitz”,  Warszawa 2014. Ponadto polecam oglądnięcie mojej wystawy internetowej “Konspiracja wojskowa w KL Auschwitz” i zapoznanie się z moją lekcją internetową “Ruch Oporu w KL Auschwitz”, którego Józef Cyrankiewicz był aktywnym uczestnikiem.

Ich bin gesund und fiihle mich gut Jestem zdrów i czuje się dobrze – tyle o więźniu mogła wiedzieć jego rodzina. Z odciętego od otoczenia Konzentrationslager Auschwitz – zabezpieczonego podwójnym ogrodzeniem z kolczastych drutów rozwieszonych na betonowych słupach i podłączonych do trójfazowego prądu o napięciu 220 woltów wieżami strażniczymi dodatkowo z dwóch stron betonowym murem oraz tzw. strefą interesów Interessengebiet – nie miały docierać inne informacje. Książka prezentuje – poprzez opublikowane w niej grypsy – ukrytą prawdę o obozie zakazaną niewygodną dla nazistów za której ujawnienie więzień mógł przypłacić życiem. Grypsy to trwałe ślady obozowej konspiracji prowadzonej przez Józefa Cyrankiewicza i Stanisława Kłodzińskiego oraz współpracujących z nimi więźniów tych wymienionych w tajnej korespondencji przypisach do niej i we Wstępie oraz tych niewymienionych ale także zasłużonych. Grypsy są owocem i świadectwem walki podjętej oraz rozwijanej w ekstremalnie trudnych specyficznych warunkach. Ukazują charakter i w dużym stopniu skalę sprzeciwu więźniów wobec zbrodni a także zagrożeń stale obecnych w Auschwitz ujawniają również i dokumentują głęboko humanitarny sens toczonej przez nich walki. Pisane zaś były i wysyłane nie tylko w celach doraźnych lecz także z myślą o tworzeniu dokumentacji historycznej która stanowi obecnie cenne źródło wiedzy o obozie i pozwala bardziej wszechstronnie badać jego dzieje.

Ze wstępu do książki prof. Ireny Paczyńskiej, Grypsy z Konzentrationslager Auschwitz Józefa Cyrankiewicza i Stanisława Kłodzińskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie 2013.

Zobacz film: Premier Józef Cyrankiewicz i rotmistrz Witold Pilecki

Adam Cyra

Oświęcim, 22 sierpnia 2023 r.