Obozowy fotograf z Auschwitz

Ponad rok temu, 23 października 2012 roku, w Żywcu zmarł Wilhelm Brasse. Miał 95 lat. Z zawodu był fotografem. Więziono go ponad cztery lata w KL Auschwitz, gdzie na polecenie obozowego gestapo wykonał kilkadziesiąt tysięcy zdjęć więźniów.

Jeszcze za życia Wilhelma Brassego, w 2005 roku, powstał film o nim, zatytułowany „Portrecista”, w reżyserii Ireneusza Dobrowolskiego. Film ten był nagradzany na wielu festiwalach.

W 2013 r. Anna Dobrowolska opublikowała z kolei na jego temat książkę, w której opowieść Wilhelma Brassego skonfrontowała z licznymi dokumentami i relacjami wielu innych byłych więźniów KL Auschwitz, przytaczając ich obszerne fragmenty.

Na uwagę zasługuję także kształt graficzny tej niezwykłej publikacji, która wywiera duże wrażenie na Czytelnikach, o czym Władysław Bartoszewski (nr obozowy 4427) tak napisał:

Jestem pod dużym wrażeniem lektury książki „Fotograf z Auschwitz”. Nie jest to praca naukowa ani też sensu stricte pamiętnik, ale wnosi bardzo dużo do wiedzy dzisiejszych zwyczajnych ludzi nie tylko o obozie, lecz i o systemie, który takie obozy stworzył.

Wilhelm Brasse urodził się w 1917 roku. Jego dziadek był Austriakiem, który pracował w Żywcu jako ogrodnik u arcyksięcia Habsburga, natomiast matka była Polką. Przed wojną młody Wilhelm pracował jako fotograf w Katowicach. Jego specjalnością były m.in. portrety i zdjęcia legitymacyjne.

Po wybuchu II wojny światowej odmówił podpisania volkslisty i podjął decyzję o wstąpieniu do Wojska Polskiego, które we Francji organizował gen. Władysław Sikorski. Podczas próby przedostania na Węgry został pod koniec marca 1940 roku wydany przez dwóch Łemków w ręce Niemców. W dniu 31 sierpnia tegoż roku został w transporcie z więzienia w Tarnowie przywieziony do KL Auschwitz, gdzie otrzymał numer obozowy 3444.

Na początku następnego roku Wilhelm Brasse jako więzień został skierowany do Erkennungsdienst (Służba Rozpoznawcza), gdzie na polecenie obozowego gestapo wykonywał w trzech pozach fotografie więźniom. Jak twierdził, zrobił takich zdjęć ponad 50 tysięcy. W KL Auschwitz wykonywał również dokumentację fotograficzną, m.in. na potrzeby pseudonaukowych eksperymentów dla nazistowskich lekarzy SS: doktora Josefa Mengelego i doktora Eduarda Wirthsa.

Brasse pracował w obozowej Służbie Rozpoznawczej do stycznia 1945 roku, kiedy to podczas ewakuacji więźniów z obozu oświęcimskiego, trafił do KL Mauthausen, a następnie jego podobozów: Melk i Ebensee, gdzie został wyzwolony 6 maja 1945 roku. Po wojnie zamieszkał w Żywcu. Ze względu na tragiczne wspomnienia obozowe, po wojnie już nigdy nie wrócił do zawodu fotografa.

Adam Cyra
Oświęcim, dnia 19 listopada 2013 r.
Zobacz:
Fotografie z fabryki śmierci